Từ lâu rồi mình nghe biết tác hại của công nghệ trên trẻ, tuy nhiên đối với người học qua quan sát như mình thì lý thuyết không chưa đủ thuyết phục. May mắn là đối diện Yêu Con Nít là một trung tâm chăm sóc và giáo dục trẻ đặc biệt. Mình có cơ hội tiếp xúc và quan sát 4 trẻ xin qua học hoà nhập tại trường mình, qua phỏng vấn ba mẹ mình nhận được 4 câu trả lời từ 4 gia đình như sau:
“Tôi đi làm, để con cho vú nuôi, vú nuôi ở nhà cho con coi màn hình mà tôi không biết”
“Tôi không biết cho con coi YouTube nó lại ảnh hưởng đến con tôi như vậy”
“Cô cũng biết mình còn phải làm việc, không cho coi thì làm sao làm việc”.
“ tôi nghĩ là tôi dạy không bằng YouTube dạy nên cho con coi rồi con nghiện hồi nào không hay”
Hầu hết các bạn này đều không tương tác với người thật việc thật, các bạn ấy sống trong thế giới riêng của mình và đó là thế giới ảo của công nghệ. Một bà mẹ kể cho mình nghe rằng “Khi tôi kêu bạn không nghe và không quay lại, nhưng nếu tôi thu lại tiếng gọi của tôi vào điện thoại và mở lên bạn ấy sẽ nghe và quay lại”. Một bạn 11 tuổi khác coi YouTube từ lúc chưa được một tuổi, theo lời mẹ nói thì “bạn xem 24/24 giờ thức, bạn học lớp một bốn năm vẫn không biết chữ, bạn học chung bàn cả năm không biết tên, giao tiếp hạn chế, thị lực kém, không chủ động và không biết suy nghĩ”.
Quay lại kiến thức căn bản, bảy năm đầu đời là bảy năm xây dựng nền tảng, nói nôm na là đứa trẻ vừa đến với thế giới này, thời gian này là thời gian bạn ấy nhận biết thế giới, bạn ấy sẽ nhận biết thế giới bằng những gì bạn ấy tiếp xúc. Có thể nói giống như con chim non vừa mới nở, nó nhìn thấy con chim nào đầu tiên nó sẽ nghĩ đó là mẹ nó.
Thì cũng vậy, đứa trẻ được tiếp xúc với thế giới ảo của công nghệ hầu hết thời gian của mình thì bạn ấy sẽ tiếp nhận thế giới ảo đó và chỉ sống trong nó.
Mình cũng được học biết về mười hai giác quan, và khi quan sát những đứa bé bị ảnh hưởng bởi công nghệ, thì thật đáng buồn là tất cả các giác quan của các bạn đều bị ảnh hưởng nặng nề. Thử tưởng tưởng một đứa bé ngồi xem YouTube hàng giờ đồng hồ thì các giác quan ảnh hưởng như thế nào.
Chúng ta có 12 giác quan chia làm 3 nhóm:
* Cơ thể: Giác quan sờ chạm (xúc giác), sự sống, chuyển động, cân bằng.
* Thế giới bên ngoài: ngửi, nếm, nhìn, nhiệt độ
* Thế giới phi vật chất, tinh thần: nghe, nói, nghĩ, bản ngã.
Đọc tên từng giác quan và thử suy nghĩ phân tích xem, tất cả các giác quan được kể tên ở trên không hề được nuôi dưỡng mà ngược lại còn bị huỷ hoại có đúng không, ngay cả nghe cũng chỉ nghe một chiều hoàn toàn không có sự tương tác, nhìn cũng chỉ là nhìn bị động.
Và thật đáng buồn là nếu ta dùng những liệu pháp can thiệp thì chỉ là giúp trẻ cải thiện chứ không thể trở lại như bình thường được.
Mình có kinh nghiệm 8 năm làm việc với trẻ em gặp khó khăn (cha mẹ li hôn, nhà nghèo không có kiến thức nuôi con, thất học…), có cơ hội được quan sát các bạn từ 4-5 tuổi lớn lên đến 13-15 tuổi. Tiếp xúc các bạn được 3 năm, xa cách 5 năm quay lại sau đại dịch, đa số các bạn đều tiếp xúc với công nghệ một cách tối đa về thời gian. Khi mình quay lại chỉ có thể kết nối được với các bạn nhỏ hơn 13, và đang còn được đi học. Bởi vì các bạn còn đi học có nghĩa là thời gian tiếp xúc với thiết bị công nghệ của các bạn ấy ít hơn và các bạn ấy vẫn có một môi trường thật để sinh hoạt trong đó, các bạn chưa hoàn toàn bị chiếm hữu bởi thế giới ảo. Các bạn ấy có thể kết nối và tiếp nhận sự giúp đỡ như cai điện thoại, cai các loại thức ăn công nghiệp, tuân thủ sít sao thời gian biểu, chương trình huấn luyện và không còn có ý định bỏ học.
Một điều tôi thật sự thấy may mắn là vào thời các bạn này còn nhỏ thì không dễ để các bạn sở hữu một chiếc điện thoại thông minh, nếu thật sự thời đó của các bạn mà điện thoại thông minh rẻ như bây giờ thì đã hết cứu vãn.
Đối với những bạn tầm 14-15 tuổi, các bạn ấy hầu như không còn động lực học tập, bạn trai đa số nghiện game, bạn gái cũng nghiện game và một số thứ khác như TikTok …các bạn ấy khó kết nối và không muốn tiếp nhận chương trình huấn luyện dù biết là sẽ tốt cho mình hơn, vì một khi tiếp nhận chương trình huấn luyện đồng nghĩa với việc bạn ấy không còn được tiếp xúc với thiết bị công nghệ, và hầu như là các bạn ấy không từ bỏ được. Câu trả lời của các bạn ấy là “không có điện thoại thì chán lắm, con không biết làm gì”. Và sự thật là vậy, các bạn ấy chỉ muốn ở trong thế giới ảo của công nghệ, kĩ năng suy nghĩ và chủ động của các bạn hoàn toàn mất, giao tiếp hạn chế, không còn có thể tận hưởng bất cứ thứ gì ngoài điện thoại và bắt chước theo những gì các bạn tiếp nhận từ nó.
Đó là mình chỉ nói về sự kết hợp giữa những gì mình được học, quan sát, trải nghiệm và đúc kết. Mình chưa nói đến những nghiên cứu khoa học về việc nghiện thiết bị công nghệ tàn phá não như thế nào.
Sau khi có thể kết nối, phân tích những gì đã học và quan sát thực tế mình thấy được sự nguy hiểm của thiết bị công nghệ đối với trẻ nhỏ như thế nào, và tầm quan trọng của việc bảo vệ trẻ khỏi những tác hại của nó. Mình không phủ nhận những điều tốt của công nghệ đem lại, chẳng hạn như nếu không có công nghệ thì việc lan truyền những ý tưởng ích lợi sẽ hạn chế hơn và còn nhiều thứ nữa. Tuy nhiên không hề sai nếu nói nó là con dao hai lưỡi, rất bén, rất hữu dụng nhưng rất khó dùng, phải rất khéo léo và cẩn thận khi dùng, độ tuổi nào có thể dùng nó.
Mình rất thông cảm cho hoàn cảnh các ba mẹ thời nay, cả ba lẫn mẹ đều phải đi làm, xã hội không an toàn, không dễ kết nối để có một cộng đồng an lành cho con mình có thể vui chơi…. Tuy nhiên mình vẫn thấy và đang tiếp xúc với những người ba người mẹ toàn tâm toàn ý cho con, nổ lực học hỏi trau dồi kiến thức để nuôi con đúng cách, hy sinh cả thời gian và tương lai sự nghiệp vì tương lai của con. Mình chẳng bao giờ hỏi họ vì sao, câu hỏi vì sao này cũng chẳng cần hỏi. Mình chỉ có thể hiểu rằng họ đang nuôi dưỡng một con người thật sự quý giá. Mà con người chỉ có thể thật sự phát triển bởi sự nuôi dạy của con người thật và cộng đồng thật.
Ở mầm non Yêu Con Nít quận 7, các bạn nhỏ được sinh hoạt trong môi trường không có màn hình công nghệ. Cả ngày các bạn chỉ vui chơi, sáng tạo với những vật liệu tự nhiên như gỗ, vải, cát và nước. Hơn nữa, các bạn còn được ảnh hưởng tích cực từ cộng đồng phụ huynh và giáo viên có sự gắn kết, cảm thông và tích cực hỗ trợ nhau.
